Hamam veya Avrupa’da yaygınlaşmış adıyla Türk Banyosu, özel bir düzenle ısıtılan sıcak ve soğuk suyu bulunan, yıkanma amacıyla kullanılan yapılara verilen isimdir. Günümüzde kullanılan banyoların atası olarak adlandırılabilir.
Hamamın tarihi Antik Romalılar’a kadar uzanır. Vezüv yanardağının patlamasından sonra küller altında kalan Pompeii şehrinde yapılan kazılar, Romalılar’ın kullandıkları hamamları ortaya çıkarmıştır. Bu hamamların yalnız temizlik için değil, zevk ve eğlence için de yapıldığı anlaşılmaktadır. Romalılarda sınıf farkı olduğu için, hamamlarda kölelerle asillerin giriş kapıları ve yıkandıkları yerler ayrılmıştı. Roma hamamlarında ayrıca buhar banyosu yeri, soğuk ve sıcak su havuzları da vardı.
Hamamların yapısı incelendiğinde karşımıza şu şekilde çıkmaktadır.
- Soyunma yerleri, Geniş bir sofa ve çevresinde bölmeli sekiler bulunur. Yıkanan kimseler, bu sekilerde uzanıp dinlenirler.
- Yıkanma yerleri, Soğukluktan geçilerek girilen hamam kısmına denir. Burası da bazı bölümlere ayrılır, kurna başı denilen herkesin teker teker yıkandığı yer, halvet adı verilen kapalı ve yalnız başına yıkanma hücreleri. Bir de üzerine uzanıp ter dökülen göbek taşı bulunur. Burası, hamamın mermer kaplı zemininden daha yüksek yapılmış ve çeşitli geometrik şekillerde olabilen yerdir.
- Isıtma yeri – külhan, hamamın altında olup burada ateş yanar. Ateşten yükselen alev ve duman, mermer zeminin altındaki özel yollardan, duvar içlerinden geçer, tüteklik adı verilen bacadan çıkar. Hamamda yıkanan kadınlar 18. yy. külhandaki ocağın üzerinde sıcak su kazanı, onun da üzerinde soğuk su deposu bulunur. Ocağın dip kısmındaki birkaç kanal, hamamın yıkanma yerinin ortasındaki göbek taşının altına kadar uzanır. Ocakta yanan odunların tesirli alev ve dumanları, bu kanallardan göbek taşının altına gider. Bu taşın altındaki karanlık yer çok ısındığından buraya cehennem denir.
Çarşı hamamları, haftanın belli günlerinde kadınlara, başka günlerde erkeklere açıktır. Çifte Hamam olanlar ise birbirine bitişik iki hamam olup, biri kadınlara, diğeri erkeklere ayrılmıştır. Bu hamamlar her gün açıktır.
Çankırı da hamam yönünden zengin bir şehirdir. Sınırları içerisinde Karataş Hamamı, Çarşı Hamamı, Murat Hamamı, Ilgaz Hamamı, Kurşunlu Hamamı gibi hamamları barındırır.
Karataş Hamamı
Osmanlı Dönemi haç biçimi çifte hamamlara örnektir. Ali Bey Camii’nin bitişiğinde olması sebebiyle aynı tarihlerde yapılmış olabileceği tahmin edilmektedir. Yuvarlak kemerli kapıyla geçilen soğukluk bölümü, ortada bütün, yanlarda yarım kubbelerle örtülüdür. Sıcaklık bölümü kubbeyle örtülü olup dört köşesinde yine kubbeli halvetler bulunmakta, kubbeler sekizgen kasnaklara oturmaktadır. Kadınlar bölümü de aynı planladır. Hamam Çankırı Belediyesince restore edilmiştir.
Çarşı Hamamı
Halk arasında Ebcet Hamamı, bazı kaynaklarda ise Buğday Pazarı Hamamı olarak geçen yapı, Merkez ilçede Müflis Tepesi Mevkiinde olup 1800’lü yıllarda ve Çankırı Mutasarrıfı Said Efendi tarafından yaptırıldığı zannedilmektedir. Çifte hamam planındadır. Üç kubbeli soğukluktan ortası kubbeli, yanları eyvan biçimi tonozlu sıcaklık bölümüne geçilmektedir. Köşelerde kubbeli halvetler bulunmaktadır. Kadınlar bölümünün planı da erkekler bölümü gibidir.
Murat Hamamı: Çerkeş İlçe Merkezinde bulunan ve halen harap vaziyette olan hamamı 17. yüzyılın ilk yarısında Sultan IV. Murat tarafından yaptırılmıştır.
Ilgaz Hamamı
Ilgaz İlçe Merkezi’nde çarşı ortasındadır. Yapılışı hakkında bilgi bulunamamıştır. Soyunma, soğukluk ve sıcaklık bölümlerinin üzeri kubbelerle örtülüdür, Köşelerde de kubbeli halvetler bulunmaktadır.
Kurşunlu Hamamı
Kurşunlu ilçesinde bulunan hamamın yapım tarihi ve kim tarafından yaptırıldığı bilinmemektedir. Onarım geçirmiş olan yapı moloz taştan inşa edilmiştir. Tonozlu soyunma yeri ile tek kubbeli sıcaklık bölümlerinden oluşmaktadır.
News
